นิราศเชียงตุง (Nirat Keng Tung)

                     ผู้ประพันธ์ : นาย  ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์

                                                 อดีต อาจารย์ โรงเรียน หล่มสัก "ศักดิ์วิทยาคาร" , เพชรบูรณ์

(Composed by : Mr. Phajon Anakatheeraphan, a former teacher

at Lom Sak  "Sak Wittayakarn" School, Lom Sak District, Phetchabun Province)

บทนำ โดย : นาย ธีรพงศ์ ธรรมาธิวัฒน์ ลูกศิษย์รุ่น "ศักดิ์-สตรี 2504"

(Edited by : Mr. Theerapong Thamathivath , a former student of "Sak-Satree 1961" Class )

 

 

บทนำ :    กวีนิพนธ์ของไทย จะประพันธ์อยู่ในรูปฉันทลักษณ์ ได้หลายรูปแบบ เช่น โคลง(เช่น โคลงสี่สุภาพ), ฉันท์(เช่น อินทรวิเชียรฉันท์),  กาพย์(เช่นกาพย์เห่เรือ), กลอน(เช่นกลอนแปด, กลอนนิราศ)   ฯลฯ

 

< Thai poetry are composed in a prosody of Klong(such as Klong Si Suparp), Chan(such as Intara Vichian Chan) , Garp (such as Garp He Rua), Glon(such as Glon Paed, Glon Nirat), etc.>

 

                      นิราศ คือ งานประพันธ์ประเภทหนึ่งของไทย ที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ  นิราศสาส์นเสน่หา เป็นหนังสือรวมนิราศ 6 เรื่องที่ประพันธ์โดยนาย ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์ อดีตอาจารย์ โรงเรียน หล่มสัก "ศักดิ์วิทยาคาร" อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ โดยในนิราศนั้นๆ มักมีเนื้อหาในเชิงพรรณนาถึงการเดินทางเป็นหลัก มักจะเล่าถึงเส้นทาง การเดินทาง และบอกเล่าถึงสิ่งที่พบเห็นระหว่างการเดินทาง ขณะเดียวกัน มักจะสอดแทรกความคิดเห็น และถือเป็นสิ่งที่อาจเรียกได้ว่าเป็นหนังสือท่องเที่ยวเชิงกวี ขั้นตอนปกติคือการระบุสถานที่ที่เยี่ยมชมหรือผ่านไปแล้วเล่นคำเพื่อกล่าวถึงความรักที่ห่างไกลของตัวเอง

 

< Nirat is  a type of Thai literary work, that have existed since ancient times . Nirat Sarn Saneha is a collection of 6 Nirat stories in a book  written by Mr. Phajon Anakatheeraphan, a former teacher at Lom Sak  "Sak Wittayakarn" School, Lom Sak District, Phetchabun Province. Nirat often has a descriptive content of the main journey. They often tell about the route, travel and tell about what they saw during the journey. At the same time, they often insert their thoughts  and constitutes what one might call a poetic travelogue. The normal procedure is to indicate the particular place visited or being passed and then, by a play of words, to refer nostalgically to one's own distant love>

    

     นิราศสาส์นเสน่หา ทั้งหมด 6 เรื่อง ของอาจารย์ ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์ อดีตอาจารย์โรงเรียนหล่มสัก “ศักดิ์วิทยาคาร” อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์  นิราศแต่ละเรื่อง จะเขียนอยู่ในรูปฉันทลักษณ์ของกลอนแปด หรือแผนผังกลอนแปด ซึ่ง มีรูปแบบดังต่อไปนี้

 

< All Nirat stories in Nirat Sarn Saneha  is a collection of 6 Nirat stories in a book  written by Mr. Phajon Anakatheeraphan, a former teacher at Lom Sak  "Sak Wittayakarn" School, Lom Sak District, Phetchabun Province. Each Nirat story was composed in prosody of Glon Paed  or the plan of Glon Paed which has the format as follows:>

   

แผนผัง กลอนแปด (The Prosody of Glon Paed )

   

     แต่เนื่องจาก นิราศสาส์นเสน่หา ทั้งหมด 6 เรื่อง ของอาจารย์ ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์ อดีตอาจารย์โรงเรียนหล่มสัก “ศักดิ์วิทยาคาร”  อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ โดย นิราศแต่ละเรื่อง เป็นกลอนนิราศ ดังนั้น บทขึ้นต้นของแต่ละเรื่อง บทแรก จะเขียนอยู่ในรูปฉันทลักษณ์ของกลอนนิราศ  หรือแผนผังกลอนนิราศ  ซึ่งบทแรกจะ มีรูปแบบดังต่อไปนี้

< Due to all Nirat stories in Nirat-Sarn-Saneha  is a collection of 6 Nirat stories in a book  written by Mr. Phajon Anakatheeraphan, a former teacher at Lom Sak  "Sak Wittayakarn" School, Lom Sak District, Phetchabun Province. Each Nirat story was composed in Glon Nirat format; therefore the first paragraph of each Nirat story is written in a prosody of Glon Nirat  or the plan of Glon Nirat which has the format as follows:>

แผนผัง กลอนนิราศ (The Prosody of Glon Nirat )

 

     นิราศเชียงตุง นี้ประพันธ์เป็นกลอนนิราศ โดยอาจารย์ ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์ อดีตอาจารย์โรงเรียนหล่มสัก “ศักดิ์วิทยาคาร”อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ เนื่องในโอกาสที่กวีเดินทางจากอำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ ไปยัง เชียงตุง  ( เมือง ใน สหรัฐไทยเดิม ในอดีต)

< The following Nirat Keng Tung was composed in Glon Nirat by Mr. Phajon Anakatheeraphan, a former teacher at Lom Sak  "Sak Wittayakarn" School on the occasion of the poet's jouney from Lom Sak District , Petchabun Province to Keng Tung ( a city in United Thai-Derm at that time.>

    

                      

 

 

         เส้นทางการเดินทางของนิราศเชียงตุง  คือ - วันที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2486 จากบ้านถนนวจีเดินทางโดยเกวียน ไปตลาดหล่มสัก-เดินทางด้วยรถยนต์ ไปถึง เพชรบูรณ์-รถแวะพักทานอาหาร-เดินทางต่อโดยรถโดยสารคันเดิม-สามแยก(วังชมพู)-ชนแดน-ตะพานหิน-พักค้างคืนหนึ่งคืนที่ตะพานหินพักโรงแรมไทยนิยม

                                            - วันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2486 ไปสถานีรถไฟตะพานหินไปตีตั๋วรถไฟ เวลา 16:00 น. รถไฟออกเดินทางจากสถานีตะพานหิน- สถานีรถไฟพิษณุโลก - พักค้างคืนที่พิษณุโลก พักที่โรงแรมไทยเสรี

                                            - วันที่ 28 กันยายน พ.ศ. 2486 เดินทางโดยรถไฟจากสถานีพิษณุโลก - พรมพิราม - พิชัย - บ้านดารา -    อุตตรดิตถ์- เด่นชัย -  เขาพรึง - ลำปาง - เดินทางจากสถานีรถไฟลำปางด้วยรถม้า เข้าไปในเมือง พักที่โรงแรมยังเจริญสุข 

                                           - วันที่ 29 กันยายน พ.ศ. 2486 เรียกรถม้าพาไปที่บ้านพักศึกษาธิการเพื่อรายงานตัว ศึกษานัดอีกสองวันมาพร้อมกันที่นัดหมาย เวลาหกโมงเช้า  

                                            - วันที่  1 ตุลาคม พ.ศ. 2486 เดินทางไปที่นัดหมายเพื่อขึ้นรถทหารที่มารับ รถวิ่งออกจากลำปางด้วยความเร็ว 70  ไมล์ต่อชั่วโมง-เมืองงาว- พะเยา- เมืองพาน - เมืองเชียงราย - นั่งสามล้อไปที่พักที่โรงเรียนประจำจังหวัดเชียงรายประมาณเที่ยงคืน 

                                           - วันที่  2 ตุลาคม พ.ศ. 2486 เดินทางไปรายงานตัวท่านแม่ทัพภาคพายัพโดยรองแม่ทัพภาคพายัพ พลโทผิน ชุณหวันให้การต้อนรับและให้โอวาส และเตรียมตัวทั้งวันซื้อข้าวของเตรียมเดินทางต่อในวันรุ่งขึ้น

                                           - วันที่  3 ตุลาคม พ.ศ. 2486 เดินทางออกจากเชียงรายโดยรถทหารมารับ - แม่จัน - แม่สาย - ท่าขี้เหล็ก ( Tachileik )-ห้วยลึก ( หรือฮ่องลึก ) - เมืองโก (เขตเชียงตุง) - เมืองเลน (Mong Lin )- เมืองพะยาก (Mong Pyak หรือ เมืองปายัก หรือ พยาค) - พักค้างคืนที่ศาลา จุดพักทหารเมืองพะยาก 

                                           - วันที่  4 ตุลาคม พ.ศ. 2486 เดินทางออกจากเมืองพะยากโดยรถทหาร - เมืองดอยเหมย ( Loi Mwae หรือ ดอยเมียว)- ถึง เมืองเชียงตุง เขมรัฐ จุดหมายปลายทาง พักอยู่เชียงตุง สี่เดือนเศษ

                                           - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487 ศึกษาธิการออกคำสั่งให้ผู้เขียนเดินทางไปราชการที่ เมืองขาก ซึ่งอยู่ด้านทิศเหนือและห่างจากเชียงตุง แปดสิบไมล์ เริ่มเดินทางจากเชียงตุง - บ้านหนองกัง แล้วพักค้างคืน 

                                          - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487  เดินทางไปราชการ จาก หนองกัง - บ้านปางหก

                                          - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487  เดินทางไปราชการ จาก บ้านปางหก - บ้านเป็งฝุ่น - บ้านใหม่

                                          - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487  เดินทางไปราชการ จาก บ้านใหม่ - ปางหู 

                                         - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487  เดินทางไปราชการ จาก ปางหู - ผาแดง - บ้านผาง่าม

                                         - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487  เดินทางไปราชการ จาก บ้านผาง่าม - บ้านเสี้ยว 

                                         - วันที่   -  กุมภาพันธ์  พ.ศ. 2487  เดินทางไปราชการ จาก บ้านเสี้ยว - บ้านคุ้ม - เมืองขากปลายทาง

                                           รับราชการเป็นครูสอนอยู่เมืองขากที่นี่ รวมเวลานานประมาณปี่ครึ่ง หลังจากนั้นทางราชการไทยได้สั่งย้ายเดินทางกลับไปสอนหนังสือที่เมืองหล่มสักบ้านเกิดตามเดิม

 

จากการค้นคว้า ทราบว่าในอดีตนั้น ชาวไทลื้อ มีนิวาสสถานอยู่แถบลุ่มน้ำโขงตอนกลาง (รัฐฉาน ปัจจุบัน)  ในประเทศพม่า เช่น เมืองยอง เมืองยู้ เมืองหลวย (บางที่ เรียก เมืองหลาย) เมืองเชียงแขง เมืองเชียงลาบ เมืองไร หรือ เมืองไฮ เมืองพะยาก หรือ เมืองแพรก เมืองโก เมืองโตน เมืองเลน เมืองเชียงตุง เป็นต้น

 

จากเส้นทางการเดินทางจาก อำเภอหล่มสัก ไปเมืองเชียงตุงในปี 248X ของคุณครู ผจญ อนรรฆธีรพันธุ์ ได้เดินทางผ่านไปทาง บ้านแม่จัน บ้านแม่สาย แล้วข้ามพม่าไปที่บ้านห้วยลึก หรือ ฮ้วยลึก แล้วไปถึงเมืองโก ไปถึงเมืองเลน เมืองพะยาก หรือเมืองแพรก ผาสะแกง ดอยปางควาย ดอยเหมย และเมืองเชียงตุง หรือเดิมไทยเรียก เมืองเขมรัฐ (ที่เชียงตุง ในนิราศเชียงตุง ได้บรรยายว่ามี ดอยผาหมี ตั้งอยู่)  หลังจากนั้นครูผจญได้เดินทางไปรับราชการสอนหนังสือ ที่เมืองขาก อันอยู่ไกลออกไปทางเหนือเชียงตุงอีก 80 ไมล์ โดยผ่าน หนองกัง บ้านปางหก บ้นเป็งฝุ่นบ้านก้อ บ้านใหม่ บ้านปางหู บ้านผาแดง บ้านผ่าง่าม บ้านเสี้ยว บ้านกกม่วง บ้านคุ้ม และปลายทางเมืองขาก

เปรียบเทียบกับการเดินทางปัจจุบัน จากอำเภอแม่สาย ไปเชียงตุง ในปี พ.ศ. 2563 จะเห็นว่าการเดินทางด้วยทัวร์ สะดวกกว่าเยอะ เพียง 4 ชั่วโมงก็เดินทางถึงเมืองเชียงตุง ดังมีรายละเอียดดังนี้ 

• 07.00 น. รับประทานอาหารเช้าที่โรงแรมในอำเภอแม่สาย (มื้อที่1)
• 08.00 น. ผ่านพิธีตรวจคนเข้าเมืองจากด่านแม่สาย และด่านพม่า เสร็จ นำท่านขึ้นรถตู้ ผ่านเมืองโก เมืองเล็น เมืองท่าเดื่อ ลัดเลาะไปตามแม่น้ำเล็นเรื่อย ๆ ถนนซึ่งเป็นบริษัทของคนไทยสร้าง ผ่านเมืองแพรก (หรือเมืองพยาก) ผาสะแกง และดอยปางควาย ซึ่งเป็นจุดสูงสุดของเส้นทางนี้และเป็นแหล่งพักรถมีสินค้าประเภทผลไม้และของฝากตามฤดูกาลขาย รวมระยะทาง 165 กิโลเมตร
• 12.00 น. ถึงเชียงตุง เมืองที่มีคําขวัญว่า เมืองเจ็ดเชียงเก้าหนอง สิบสองประตูแวะรับประทานอาหารกลางวัน (มื้อที่2)

 

ชาวไตย หรือ ไทใหญ่ ( Tai ) ในรัฐฉาน

 ท่าขี้เหล็ก ( Tachiliek )

เมืองเล็น หรือ เมืองเลน (Mong Lin, Mon Len )

เมืองพยาก (Mong Pyak)

ดอยเหมย (Loi Mwae )

เชียงตุง (Keng Tung )

เมืองแสนหวี ( Mong Hseni )

สี่ป้อ หรือเมืองอุงป่องสีป้อ ( Hsipaw)

จ๊อกแม (Kyaukme)

ล่าเสี้ยว, ล่าเส้ว  ( Lashio )

ปางหลวง หรือ ปางโหลง หรือ ป้างหลง ( Panglong)

เมืองตองยี, ตองจี, ตองกี (Tanggyi City)

ลอกจอก (Lawkzawk)

น้ำจ่าง, น้ำจ้าง ( Nam Jang )

เมืองยอง ( Mong Ywang )

  เมืองลายค่า ( Laikha )

เมืองนาย, เมิงนาย, 

เมืองปั่น, เมิงปั่น (Mongpan)

บ้านธิ (Baan Thi)

อำเภอลายค่า(Laikha)

เมืองกึง, เมิงกึ่ง (Murng Kerng)

เกซี ( KaeSee)

ปางซาง(Paang Saang)

ตาดหมอก(Tard Mawk)

บ้านเหง(Wan Heng)

หนองก่อ (Nawng Kaw)

โหขาย (Ho Kwaw

เมืองไหย่ (Murng Yai)

 เมืองก๋อง(Mong Kwang)

เมืองมีต(Mong Mit) 

เมืองยาง(Mong Yang)

เมืองหยองห้วย(Mong Yawng Hwe)

เมืองปาย (Mong Pai)

เมืองกาลือ(Mong Ka-Lue)

 

 

 

 

 

 

 

 นิราศเชียงตุง

 

 

	นิราศเรื่องเมืองเชียงตุงผดุงเฉลิม
ฉลองศักดิ์นักกวีวจีเจิม	ผสมเสริมสุดเสียงสำเนียงครวญ
หวังจำรูญเจริญเรืองประเทืองศักดิ์	แถลงรักพจน์พร่ำภาคกำสรวล
แสนเสน่ห์ในนุชสุดรัญจวน	นิราศนวลนุชนาฎสวาทวาย
กันยายนวันที่ยี่สิบหก	แปดหก*ศกจำร้างรักห่างหาย  (* พ.ศ. 2486 )
ทุกข์ระทมตรมตรอมผ่ายผอมกาย	แสนเสียดายเสน่หาสุดอาวรณ์
แม้อยู่ได้จักอยู่เป็นคู่รัก	ไม่ห่างพักตร์พริ้งเพราเยาว์สมร
สมานมั่นไมตรีไม่หนีจร	สถาพรเพิ่มผูกปลูกสัมพันธ์
ราชการพระผ่านฟ้ามาบังคับ	บ่งกำชับกระชั้นกระทันหัน
สั่งให้ไปอยู่ในไทยเดิมอัน	เป็นเขตขัณฑ์ไทยใหญ่เผ่าไทยเดิม
กำหนดวันเดินทางอ้างมาเสร็จ	เพื่อสำเร็จสมประสงค์การส่งเสริม
ภาษาไทยเผยแพร่แฉเพิ่มเติม	สั่งให้เริ่มยึดถือลงมือทำ
รับคำสั่งถึงบทกำหนดแล้ว	ขอลาแล้วครรไลไกลงามขำ
จงอยู่เป็นสุขขีทวีประจำ	พี่มีกรรมจำไกลไปตามกาล
เกวียนมารับของส่งจำนงด่วน	ใจพี่ป่วนดุจเอาเพลิงเผาผลาญ
ขนสิ่งของขึ้นเกวียนเสียเจียนนาน	ครบต้องการบอกให้เกวียนไคลคลา
ถึงสี่แยกตลาดดีศรีหล่มสัก	เกวียนต้องยักของใส่ในรถา
ค่าบรรทุกร้อยบาทขาดราคา	ตามอัตรามากน้อยถอยลง
ขนของเสร็จรถเลื่อนเคลื่อนจากที่	ดวงจิตพี่ครุ่นครวญถึงนวลหง
รถแล่นเรื่อยไปบนถนนตรง	พี่งวยงงติดนุชสุดอาลัย
ถึงเพชรบูรณ์ไม่เบิกบานใจพานเศร้า	แสนหงอยเหงาด้วยคิดพิศมัย
เคยร่วมเรียงเคียงนางไม่ห่างไกล	เวรซัดให้ไกลสมรจรจรัล
รถยนต์หยุดให้ลงตรงหน้าร้าน	มีอาหารปลาปูทั้งหมูหัน
จะชอบซื้อสิ่งใดได้ทุกอัน	แต่พี่นั้นปวดร้าวกลืนข้าวคาย
เคยกินอยู่คู่นางไม่ห่างน้อง	บัดนี้ต้องเริดร้างรักห่างหาย
ยิ่งคิดมายิ่งแค้นแสนเสียดาย	ความมุ่งหมายขาดกระเด็นเพราะเวรกรรม
ได้เวลารถยนต์ก็ด้นดั้น	พาผายผันต่อไปไม่ถลำ
ถึงสามแยกแลลิ่วทิวเขาดำ	จิตพี่ช้ำขุ่นแค้นแสนระทม
ทิวเขาคือมารกั้นกีดกันให้	สองเราไม่ได้พบประสบสม
ตัดสัมพันธ์กั้นให้พี่ไกลชม	แสนตรอมตรมทุกข์มีทวีคูณ
ขึ้นเขารังวังเวงเสียงเพลงสัตว์	ลมสงัดฟ้าแดงแจ่มแสงสูรย์
เรไรร้องหริ่งๆยิ่งเพิ่มพูน	อกอาดูรถึงเจ้าเฝ้ารำพัน
จักจั่นสนั่นร้องก้องดงเงียบ	พี่หลงเทียบว่าสำเนียงเสียงจอมขวัญ
เจ้าเคยร้องเพลงแข่งใต้แสงจันทร์	เรียงรางวัลลมสนิทจุมพิตปราง
ถึงชนแดนแดนใดก็ใคร่พบ	แดนสงบถ้ามีน้องประคองข้าง
ก็จะเด่นเป็นแดนแมนสุรางค์	แดนใกล้นางสุขสวรรค์พลันเกิดแทน
มาถึงตะพานหินถวิลรัก	ใจคอชักหงอยเหงาเศร้าเหลือแสน
อันทุกข์ของเรียมไซร้ทุกข์ไกลแดน	รถยนต์แล่นเข้าทอดหยุดจอดนอน
พี่ลงรถไปพักพำนักร่ม	ไทยนิยมเชิญให้ไปพักผ่อน
เห็นอยู่ใกล้วิถีพี่จึ่งจร	ไปพักนอนหนึ่งคืนชื่นสบาย
รุ่งขึ้นไปสถานีเพื่อตีตั๋ว	มองรอบทั่วหาแม่ช่างแลหาย
คอยรถไฟจนเวลาอาทิตย์ชาย	เวลาบ่ายสี่ไซร้รถไฟมา
พี่เลือกที่นั่งดูเป็นตู้สี่	ยังมีที่นั่งได้ในรถา
อยากหาคู่สักคนนั่งสนทนา	แต่หมดท่าไม่ยักรู้จักใคร
จึงนั่งเผลอเหม่อมองช่องหน้าต่าง	ตามริมทางรถาล้วนนาไร่
ถึงพิจิตรเมืองงามคิดทรามวัย	ใครงามใจถือว่ายอดนารี
งามแต่รูปจูบได้ไม่หอมกลิ่น	เหลืองขมิ้นใช่มั่นเหมือนวรรณฉวี
นวลเพราะแป้งใช่แห่งอินทรีย์มี	คนจะดีเลิศได้เพราะใจงาม
ถึงพิษณุโลกรถไฟหยุดให้พัก	ดูคึกคักผู้คนดูล้นหลาม
พี่พักแรมไทยเสรีป้ายชี้นาม	สร้างงดงามผุดผาดสะอาดตา
พิษณุโลกสวยสุดพุทธชินราช	อภิวาทย์ทุกเมื่อเหนือเกษา
ก่อนเข้านอนจิตมั่นน้อมวันทา	ปรารถนาพบนาฏทุกชาติไป
"พรมพิราม" มองไหนไม่พบนุช	พี่แสนสุดเพราะจิตพิสมัย
เห็นหญิงอื่นดื่นดาษไม่มาดใคร	คงใฝ่ใจแต่เจ้าเยาวมาลย์
ถึงพิชัยมีชัยคงได้กลับ	หากอาภัพแล้วรักคงหักหาญ
นอกใจพี่หนีหักให้รักราน	มั่นสมานมิตรใหม่ใจกาลี
หากบุญส่งชัยมีคงดีเด่น	มาพบเห็นพวกพ้องทั้งน้องพี่
ถือสัตย์มั่นครองใจไว้ให้ดี	ชัยคงมีมั่งคงดั่งจงใจ
ถึงดาราท่าดีที่ก็เด่น	แต่หาเห็นดาราพี่มาไม่
เห็นดาราอื่นๆดาษดื่นไป	แต่ยังไกลกับแม่พี่แลดู
ดาราอื่นไม่เยี่ยมทัดเทียมน้อง	ดาราทองของพี่นี้สวยหรู
ในโลกนี้ใครเล่าจักเท่าพธู	แม่โฉมตรูคือยอดหญิงมิ่งโสภา
อุตตรดิตถ์มองใครไม่รู้จัก	อยากถามทักจำนรรจ์ชื่นหรรหา
แต่หมดหวังชังเมินต้องเดินมา	พบแต่หน้าใหม่ใหม่ไม่ได้ความ
ขืนถามทักจักว่าหน้าทลึ่ง	จึงนั่งผึ่งถือหลักไม่ทักถาม
สู้อดกลั้นบิ่นบ้าพยายาม	นั่งมาตามประสาระอาใจ
ถึงเด่นชัยทางใหญ่แยกไปแพร่	พวกรถแซ่ร้องบอกออกขวักไขว่
แย่งคนกันจรัลคล่องดูว่องไว	หารายได้อาชีพต่างรีบทำ
เห็นทางแยกคิดใคร่ไปเที่ยวแพร่	เห็นสาวแส้แล้วนึกรู้สึกขำ
คิดคนองลองตามไปถามคำ	เพื่อแนะนำรู้จักไว้สักราย
ถึงเขาพรึงรถไฟแล่นใต้ถ้ำ	ดูมืดล้ำคิดท้อใจคอหาย
ห้านาทีรถแล่นแสนเสียดาย	มีที่หมายคงสุขสนุกมือ
ส่วนเรียมไม่มีจุดสุดรันทด	ต้องนั่งอดมือขยับจับหนังสือ
สู้นิ่งไปไม่มีที่หารือ	จะอออือกับใครให้ระอาย
ถึงลำปางลมหวลจวนพลบค่ำ	ตะวันต่ำลับไศลใจพี่หาย
กรรมกรว่าของหลากมีมากมาย	ขนไหมนายผมจำนงไปส่งเวียง
ตกลงจ้างคิดค่าสิบห้าบาท	ตามโอกาสมัวตรึกจะดึกเที่ยง
ขึ้นรถม้าพาเขย่าเข้าไปเวียง	ยินแต่เสียงกระดิ่งกริ่งกริ่งดัง
หาโรงแรมในเวียงงามเที่ยงเศษ	เกิดอาเภทหาไหนไม่สมหวัง
ต้องเด็ดเดี่ยวเที่ยวหาดูน่าชัง	พอถึงยังเจริญสุขร้องปลุกดู
ผู้จัดการเดินก๋าออกมารับ	พูดว่าครับห้องล่างยังว่างอยู่
แต่ใกล้ส้วมต้องการเชิญท่านดู	จำพักสู้พยายามไปตามที
พักผิดหลักอนามัยในคืนนั้น	ต้องประจัญทนสู้อยู่เต็มที่
เพราะหาห้องว่างไหนก็ไม่มี	หากห้องดีแพงอย่างไรก็ใคร่ปอง
ในคืนนั้นหลับสนิทเพราะฤทธิ์เหนื่อย	ร่างปวดเมื่อยพิกลแสนหม่นหมอง
แม่มาด้วยคงรีบบีบประคอง	นี่พี่ต้องปวดเสียวอยู่เดียวดาย
ยิ่งคิดไปใจป่วนหวลละห้อย	เรียมเศร้าสร้อยโศรกสลักไม่หักหาย
ทุกข์ประจำลำเค็ญไม่เว้นวาย	พิษรักร้ายรุมเร้าเคล้าน้ำตา
หากจำเป็นเห็นว่าการอาชีพ	หนุ่มไม่รีบหาไว้เมื่อไรหา
มัวงุ่มง่ามทุกข์ปะยามชะรา	จะผินหน้าพึ่งใครไม่ได้การ
โบราณกล่าวยามจนทนเกลือกัด	ต้องฝึกหัดสู้หล้าอย่างกล้าหาญ
ยึดเยี่ยงเสืออดก็ทรมาน	จับสังหารเนื้อเองเก่งฉกรรจ์
คิดอย่างนี้ดีสุดบุรุษเพศ	ผลและเหตุเหมาะจริงทุกสิ่งสรรพ์
ยิ่งสมัยไทยสร้างชาติมาดสำคัญ	ต้องปลุกปั่นตนให้เพิ่มไพบูลย์
มัวกอดเข่าเศร้าสร้อยคอยแต่โชค	คงเกิดโรคไร้ทรัพย์ถึงอับศูนย์
ได้รับความยากจนก่นอาดูร	จะเพิ่มดูนขุกเข็ญไม่เว้นวาย
ยิ่งยุคไทยกำลังแต่งตั้งชาติ	ต้องสามาถฝึกปรือการซื้อขาย
หนักไม่เอาเบาไม่สู้ดูน่าอาย	จำขวนขวายทำกิจคิดเลี้ยงตน
ทำทุกอย่างในทางสุจริต	กระทำกิจที่ชอบประกอบผล
โชคลาภเกิดเพราะหมั่นฝ่าฟันทน	พ้นยากจนถ้าทำดั่งรำพัน
ประเทศไทยจัดตั้งมั่งคั่งสุข	เพิ่มสนุกยิ่งใหญ่ไทยมหันต์
เจริญรุ่งเรืองรัฐเป็นอัศจรรย์	บรรลุขั้นมหาธานีนาม
เหตุผลนี้พี่จึงพึงมานะ	ยอมสละรักเด็ดไม่เข็ดขาม
นิราศรักหักอาลัยไม่วู่วาม	พยายามอดกลั้นครรไลยลา
โอ้หล่มสักปางเยาว์เคยเนาสุข	จำลารุกต่อไปไกลเคหา
ลานิ่มเนื้อเชื้อชาติญาติกา	ลาคณาปวงมิตรสนิทนาน
เคยอบอุ่นบุญคุณการุณรัก	ร่วมสมัครผูกพันธ์มั่นสมาน
วิสาสะดีจริงยิ่งวงษ์วาน	เป็นบรรหารถูกต้องคลองพระธรรม
คำสอนพุทธภาษิตลิขิตบอก	ไม่หลอนหลอกฉนฉ้อเป็นข้อขำ
พระธรรมของดีเหลือจงเชื่อคำ	ควรจดจำถือยึดประพฤติตาม
เชื่อพระธรรมคำสอนสังจรจิต	อย่าทำผิดธรรมให้ใครเหยียดหยาม
เกิดเป็นคนหาที่สิ่งดีงาม	พยายามทำอย่างแต่ข้างดี
รักเกียรติยศเกียรติศักดิ์รักเชื้อชื่อ	ให้บรรลือเฟื้องฟุ้งทั่วกรุงศรี
วงศ์ตระกูลเบื้องหลังยังมากมี	จะทวีเกียรติ์เด่นเหมือนเช่นเรา
ร่ำแล้วตื่นจากภวังค์ตั้งสติ	ดูเอาสิเคลิ้มคิดยามจิตเฉา
ห้ามอย่างไรไม่หายร้ายไม่เบา	โอ้ความเศร้าชอกช้ำระกำใจ
พอรุ่งเช้าย้ายห้องดูต้องจิต	สมความคิดจิตหมองค่อยผ่องใส
ได้กำหนดเรียกหารถมาไว	บอกให้ไปเคหาศึกษาธิการ
ถึงบ้านพักท่านศึกษาออกมารับ	พี่คำนับส่งนายลักษณ์เป็นหลักฐาน
ท่านรับไว้ในมือถือวิจารณ์	อ่านไม่นานพูดดังคำสั่งกระทรวง
ให้พวกคุณมาพบสมทบนี่	แล้วจะมีรถทหารด่านรับช่วง
ส่งต่อไปเชียงรายดังหมายกระทรวง	คุณทั้งปวงพร้อมหน้าจักพาไป
แต่บัดนี้ครูอุบลเป็นคนขาด	พรุ่งนี้อาจมาทันนัดกันใหม่
อีกสองวันอย่าคลาดตลาดใน	หกโมงไปพร้อมกันอย่าผันแปร
เรียมรับทราบกราบลามาที่พัก	ดวงใจชักปั่นป่วนถึงนวลแข
ทั้งหน้าที่ทั้งรักหนักดวงแด	หน้าที่แลความรักพะวักพะวน
พอถึงวันสัญญารถมารับ	พวกเรานับพร้อมหมู่ดูสับสน
ครบจำนวนถ้วนบัญชีมีทุกคน	ขึ้นรถยนต์ราชการทหารจร
รถปล่อยเจ็ดสิบไมล์ว่องไวนัก	ดูคึกคักพาวิ่งขึ้นสิงขร
ต้องตื่นตัวกลัวจะร่วงไม่ง่วงนอน	ต่างสังวรระวังตัวทั่วทุกคน
ทางลำปางเชียงรายสายเคี้ยวคด	เป็นหลั่นลดสูงต่ำประจำถนน
ถึงเมืองงาวหนาวใจให้หมองมน	ต้องทุกข์ทนรถเขย่าเศร้าทรวงใน
เขตลำปางงาวนี้เหนือที่สุด	อำเภอจุดปลายทางค่อนข้างใหญ่
มีโรงร้านซื้อขายเรียงรายไป	เห็นใครใครไม่เด่นเช่นพธู
ถึงพะเยาเมืองงามได้นามใหม่	แดนดอกไม้ไทยงามอร่ามหรู
พี่ลงรถเพลิดเพลินเที่ยวเดินดู	มีโฉมตรูสวยยิ่งเพริดพริ้งพราย
เห็นงามงามใคร่ตามไปดูเล่น	เห็นดั่งเช่นคำกล่าวข่าวขยาย
ถึงดอกสวยเด็ดดมได้ง่ายดาย	แม้มุ่งหมายเป็นใจคงได้การ
อันดอกไม้ถิ่นนี้มีใจเอื้อ	ชอบช่วยเหลือเกื้อหนุนคุณไพศาล
น้ำใจบุญโอ้พะเยาอยากเนานาน	เพื่อลดรานความกลุ้มที่สุมทรวง
ความคิดนี้มีอยู่ชั่วครู่พัก	เพราะความรักของพี่นี้ใหญ่หลวง
ซื่อฉะเพาะกัลยาสุดาดวง	หญิงทั้งปวงไม่รักสมัครปอง
พอท้องฟ้าพยับฝนรถยนต์ออก	แล่นผ่านตรอกละเมาะเลาะริมหนอง
ถึงเมืองพานไม่พบประสพน้อง	เขม่นมองสายตาหานารี
ผ่านเมืองพานคิดพานขันวันสมรส	น้องปรานตเคียงข้างไม่ห่างพี่
มวลญาติอวยพรพิพัฒน์สวัสดี	น้องกับพี่กราบท่านบนพานเงิน
คำอวยพรไพเราะเพราะปราสาท	เสียงไม่ขาดวาทสนั่นสรรเสริญ
ยังจำได้ไม่ลืมปลื้มเหลือเกิน	ฟังเพลิดเพลินพรฉ่ำพร่ำพาที
ถึงแม่ใจมนุษย์นี้สุดเชื่อ	ใจเหมือนเสือบางรายคล้ายเหมือนผี
ยิ่งใจหญิงกลอกกลิ้งยิ่งทวี	ใจน้องพี่อย่าเป็นเช่นจำนรรจ์
จงครองใจผ่องใสไว้คอยพี่	ยอดนารีควรจำเป็นคำขวัญ
ประพฤติชอบใจชั่วอย่าพัวพัน	จงยึดมั่นเยี่ยงหญิงมิ่งนารี
ถึงเชียงรายกลางคืนยามดื่นดึก	ใจรู้สึกปั่นป่วนถึงนวลฉวี
รถแล่นผ่านโรงร้านย่านยาวรี	ไปจอดที่ในเวียงยามเที่ยงตรง
พวกที่ขนของหมดลงรถเสร็จ	งานสำเร็จชื่นชมสมประสงค์
เรียกสามล้อต่อไปใฝ่เจาะจง	ให้รีบส่งโรงเรียนไม่เวียนวน
โรงเรียนประจำจังหวัดลัดตรงดิ่ง	รีบร้อนจริงเร่งลัดตัดถนน
เพราะยามดึกเหนื่อยอ่อนจิตร้อนรน	สามล้อด้นรุดตะบึงถึงโรงเรียน
ขนสิ่งของทุกอย่างลงวางไว้	มีเครื่องใช้เครื่องครัวเครื่องขีดเขียน
เตรียมเป็นเครื่องมือตอนสอนนักเรียน	เรียมพากเพียรเตรียมถนอมพร้อมทุกอัน
คืนนั้นได้เข้านอนค่อนสว่าง	จันทร์กระจ่างยามดึกนึกกระสัน
หวนคะนึงถึงนุชสุดรำพัน	ใจพี่หวั่นถึงสุดาแสนอาดูร
โอ้กรรมใดพาให้มาไกลน้อง	พี่หม่นหมองไม่สร่างกันแสงศูนย์
ครุ่นคนึงถึงโฉมศรีทวีคูณ	สิ่งใดปูนเปรียบได้เป็นไม่มี
พอรุ่งเช้าแสงทองขึ้นส่องโลก	เรียมสุดโศกลุกฟื้นตื่นจากที่
ท่านศึกษามาประสบพบพอดี	สั่งให้พี่เปลี่ยนแปลงแต่งกายา
เพื่อให้ไปรายงานท่านแม่ทัพ	ภาคพายัพเร็วพลันต่างหรรษา
ท่านมีนามโด่งดังดั่งสมญา	รามอินทราผู้มีปรีชาชาญ
บังเอิญที่ท่านได้ไปต่างถิ่น	พลโทผิน ชุณหวันมาบรรหาร
ต้อนรับเรากล่าวโอวาสประสาทการ	จับมือประสานเตือนจิตประสิทธิ์พร
พี่ยืนตรงวันทยหัตถ์สัมผัสตอบ	ท่านกล่าวขอบใจให้โอวาสสอน
จุดสำคัญจริงแท้แจ้งแน่นอน	แล้วเราจรลาท่านแคล้วครรไล
ถึงที่พักเตรียมตัวไม่มัวช้า	เที่ยวซื้อหาของตลาดขาดสิ่งไหน
เตรียมเบ็ดเสร็จครบครันโดยมั่นใจ	เพื่อจะได้ออกเดินดำเนินจร
พอเช้าตรู่รถทหารผ่านมารับ	ขึ้นรถฉับภิญโญสโมสร
รถแล่นเร็วรุดหน้ายิ่งอาวรณ์	ผ่านดงดอนแดนป่าพนาวัน
ถึงแม่จันทร์ตันใจอาลัยรัก	เคยชมพักตร์จันทร์งามยามกระสัน
ยามจันทร์เพ็ญเด่นดวงโชติช่วงครัน	ยามจันทร์แรมแล้วพี่ตันฤทัยตรอม
โอ้อนาถวาสนาชะตาพี่	ห่างโฉมศรีแสนอาลัยใคร่ถนอม
เวรพรากให้ไกลน้องจิตหมองมอม	ถึงแม่จันพี่นี้ตรอมฤทัยทน
ถึงแม่สายสายใจพี่ไกลจาก	ต้องพรัดพรากจากไกลสู่ไพรสนฑ์
เหลืออาลัยไกลแดนแสนกังวล	หัวใจจนจะแยกแตกทำลาย
ถึงห้วยลึกลึกอะไรไม่ลึกเท่า	จิตคนเราลึกรุดสุดขยาย
ยากจะหยั่งใจคนจนวันตาย	อย่าเชื่อหมายใจคนจนใจตัว
ถึงเมืองโกเขตแคว้นดินแดนใหม่	เมืองอย่างไรอยู่ไหนน่าใคร่หัว
บ้านเล็กเล็กริมคลองดูหมองมัว	มองหาทั่วไม่มีแหล่งดีเลย
นี่หรือเมืองอังกฤษประสิทธิ์สร้าง	ไยรกร้างไร้สง่าไม่ผ่าเผย
การเสริมสร้างแบบนี้ไม่ดีเลย	ทำเฉยเมยหวังเงินก็เกินควร
ถึงเมืองเลนเลนตมมีสมชื่อ	เห็นสาวลื้อรูปขำสำรวลสรวล
ขายของอยู่ริมคลองมองหน้านวล	พูดยั่วยวนขายสุราท่าชอบกล
เห็นไทยเดิมเพิ่มคนองลองพูดเกี้ยว	เรียมมาเดียวขอเหล้าเอากุศล
ไทยเหนือใต้ญาติห่างต่างตำบล	ขออยู่คนสาวจ๋าโปรดปราณี
แม่หน้านวลตอบว่าถ้าอยากเหล้า	ตัวข้าเจ้าเต็มใจจักให้พี่
ไปแวะบ้านดื่มกันมั่นคงดี	ข้าเจ้านี้เต็มใจจักให้ปัน
คำปราสัยไพเราะเสนาะโสตร	แสนปราโมทย์คำหวานสมานฉันท์
แต่รถหยุดครู่เดียวเกี้ยวไม่ทัน	ก็เป็นอันจากไปครรไลเลย
ถึงพะยากเย็นหยุดจุดพักผ่อน	ขึ้นพักนอนบนศาลานิจจาเอ๋ย
ฝาไม่มีลมสบัดพัดรำเพย	คิดคู่เชยคราวชิดสนิทนอน
ระเกะระกะพักอยู่เป็นหมู่ตอน	โอ้ยามจรจากเมืองเคืองระคาย
พักพะยากสุดลำบากยามจากรัก	ยามจักหักยุ่งจิตคิดไม่หาย
ยากอื่นใดไม่เท่ารักเมามาย	แสนเสียดายยามยากจากน้องมา
ยามรุ่งขึ้นรถจรในตอนเช้า	ยังโศรกเศร้าในเล่ห์เสน่หา
ทุกค่ำคืนรื่นเล่นเจรจา	เช้านี้น่าน้อยใจไม่พบนาง
รถแล่นขึ้นสิงขรตอนเลี้ยวลด	ทางเคี้ยวคดแคบไปไม่กว้างขวาง
ประเดี๋ยวขึ้นประเดี๋ยวลงไม่คงทาง	ถ้าพลาดผางก็คงลงเหวไป
แต่คนขับสามารถชาตินักรบ	รู้เจนจบคล่องนักจักหาไหน
เชี่ยวชำนาญการใช้พวงมาลัย	ดูว่องไวขับฉิวแล่นลิ่วเร็ว
ระยะทางตอนนี้ยากที่สุด	รถต้องรุถเลาะเลียบไปริมเหว
ถ้าคนขับอยู่ในขั้นในชั้นเลว	จักแหลกเหลวพลาดฉับเป็นยับเยิน
ข้างซ้ายเหวขวาเขาลำเนาไม้	ต้องขับให้กึ่งกลางหว่างเขาเขิน
ใครประมาทบังเกิดเพราะเพลิดเพลิน	มักเลยเกินตกเหวแหลกเหลวไป
พี่คิดคุณบิดามารดาช่วย	ให้รอดม้วยในด่านย่านไศล
ประณมมือรำพันรถครรไล	เดชะภัยพิบัติวัฒนา
ถึงดอยเหมยเห็นร้านสถานถิ่น	มีตึกดินเรียงรายริมชายป่า
เห็นสระน้ำกว้างใหญ่ใกล้วนา	ดาษดาบุบผานานาพันธุ์
มีสนามเทนนิสวิจิตรเด่น	อังกฤษเกณฑ์ก่อสร้างข้างขยัน
สร้างไว้เพื่อออกแรงสำแดงกัน	ทุกทุกวันหย่อนใจหายลำเค็ญ
บนดอยนี้ปรากฏกล่าวชาวอังกฤษ	ยอมอุทิศเวลาเพื่อมาเล่น
การกีฬาผาสุกทุกเช้าเย็น	นับว่าเด่นกว่าไหนในเชียงตุง
รถยนต์หยุดพักใหญ่เราได้เที่ยว	ที่แห้งเหี่ยวหุงหาวหาข้าวหุง
บ้างมีสะเบียงกรังพะรังพะรุง	ไม่ต้องยุ่งหุงหาอุตส่าห์เดิน
เที่ยวชมดอกไม้งามอร่ามเลิศ	ดูพรายเพลิดพิศพรรณน่าสรรเสริญ
พันธุ์ยุโรปก่อเกิดให้เพลิดเพลิน	แปลกเหลือเกินปลูกสร้างได้อย่างดี
เสียงแตรลั่นสัญญาณ์รถาเคลื่อน	เป็นการเตือนพวกเราให้เข้าที่
ยินสัญญาณเรามาไม่ช้าที	เรียบร้อยดีรถเคลื่อนแล่นเลื่อนจร
ต่อจากนี้รถตรงลงเขาโขด	ทางนับโยชน์แล่นตรงลงสิงขร
ไม่ต้องเร่งน้ำมันรถลั่นคลอน	วิ่งสะท้อนแล่นตะบึงเสียงปึงปัง
ถึงเชียงตุงเขมรัฐจังหวัดใหญ่	เมื่อมองไปพิกลเหมือนก้นถัง
เมืองตั้งอยู่ในที่คีรีบัง	ดังเวียงวังธรรมชาติประหลาดจริง
มีตึกกว้านใต้เหนือแต่ซาก	ถึงมีมากก็ไร้ที่ให้สิง
ไร้ประโยชน์ไร้จุดสุดพักพิง	ประหนึ่งหญิงผัวร้างห่างประคอง
อังกฤษถอยจีนเข้าเผาพินาศ	ไทยสามารถบุกถิ่นจีนจองหอง
พอจีนหนีไทยเราเข้าครอบครอง	แขกจีนต้องถอยร่นไม่ทนทาน
อังกฤษหนีที่หนึ่งถึงพะม่า	เห็นได้ท่าหนีไทยใจไม่หาญ
ยินเสียงปืนกลัวตายพ่ายรอนราญ	เผ่นทะยานข้ามท่าพะม่าไป
สั่งอาบังคุมเจ๊กเล็กให้สู้	ว่าไทยหลู่สู้ดะอย่าไถล
เมื่อไทยบุกแขกด้อยต้องถอยไป	เจ๊กก็ไม่อยู่สู้ดูชอบกล
ถึงไทยเล็กเหล็กเพขรเด็ดที่สุด	สู้จนจุดแตกดับไม่สับสน
ทุกชีวิตไทยปิดได้ทุกคน	ไม่ถอยร่นตาขาวแม้ก้าวเดียว
สัญชาติไทยนั้นศักดิ์รักสงบ	ถึงคราวรบกล้าใจไม่ฉุนเฉียว
สู้เด็ดขาดจนหยาดโลหิตเทียว	ห่อนแห้งเหี่ยวใจใหญ่ไล่ตะบึง
สมบัติหนึ่งของคนไทยคือใจเด็ด	มิขามเข็ดชาติไทยใจเป็นหนึ่ง
ตายเพื่อชาติตายได้ไม่พรั่นพรึง	ฉะนั้นจึงได้รอดตลอดมา
รถส่งถึงที่พำนักได้พักผ่อน	กายเหนื่อยอ่อนใจคิดขนิษฐา
ถึงเขมรัฐพลัดพรากจากกานดา	อนิจจาเวรกรรมทำอย่างไร
คืนนั้นผิดอากาศขาดความสุข	นอนแล้วลุกบังคับไม่หลับไหล
หวลคิดถึงโอกาสของชาติไทย	ที่มาได้เชียงตุงมุ่งสัมพันธ์
ประวัติศาสตร์ชาติไทยเคยใหญ่ยิ่ง	เป็นความจริงไทยเล็กใช่เสกสรรค์
ถึงตัวน้อยใจกล้าถ้าประจัญ	ไทยพร้อมกันยืนสู้เหมือนผู้เดียว
อันนิสัยสามัคคีเป็นดีล้ำ	ไม่เพลี่ยงพล้ำไทยคิดจิตเฉลียว
ไม่แตกแยกจากกันเป็นอันเดียว	ประดุจเกลียวป่านควั่นมั่นคงทน
ไทยสามารถอาจหาญด้านรบรุก	ไทยทุกยุคใจเย็นจึงเป็นผล
ดำรงชาติไทยได้ไม่อับจน	ทั่วสากลพิศวงต่างงงงวย
พักแรมในเชียงตุงมุ่งแต่เที่ยว	ยามเปล่าเปลี่ยวเพื่อนมากลากไปด้วย
เข้าที่ไหนได้ชมสาวผมมวย	ถึงใจป่วยอุส่าห์ไปไม่เว้นงาน
วันหนึ่งนั้นเขามีพิธีใหญ่	คนไกลใกล้มาแน่นเป็นแก่นสาร
เพื่อเวียนเทียนรอบเมืองเรื่องสำราญ	ต่างชื่นบานมากเรื่องคนเนืองนอง
เรียมครรไลไปบ้างระหว่างมิตร	รักสนิทเพื่อนดีไม่มีสอง
คุณสุภาพขอนแก่นแสนคนอง	เดินเป็นท่องแถวเขาเข้าขบวน
เห็นสาวเงี้ยวสำรวยร่างสวยแท้	ชื่อจามแพตาคมรูปสมส่วน
พี่เดินใกล้พาทีเรื่องที่ควร	แม่หน้านวลพูดเพราะเสนาะกรรณ
เชิญรับเทียนทำบุญหน่อยคุณคะ	จุดไหว้พระพุทธรูปสถูปนั่น
ขอบใจจ้าวอารีย์ยินดีครัน	พี่รับพลันถือไว้ที่ในมือ
เห็นบัวนวลจ้าวหญิงมิ่งเข็มรัฐ	สวยชะมัดเรียบร้อยน้อยไปหรือ
ร่างสมส่วนแลล้วนควรระบือ	น่านับถือความงามอร่ามพราว
ยิ่งพิศงามยิ่งเพิ่มแทบเคลิ้มหลับ	เกือบเผลอขับเสภาต่อหน้าสาว
หากเพื่อนฝูงเตือนไว้ได้เรื่องราว	จึงแกล้งกล่าวกลบเกลื่อนกับเพื่อนกัน
กลับจากนั่นเราได้ไปกินเลี้ยง	ฟังสำเนียงกึกก้องกลองสนั่น
บ้านเจ้าคุณนเรนทร์ฯเห็นสำคัญ	เชิญให้ผันร่วมสนุกได้ทุกคน
แกงฮังเลวางสลับนับเป็นหนึ่ง	พวกเราพึ่งสังเกตได้เหตุผล
แกงเช่นนี้เราไซร้ไม่เคยยล	แต่ทุกคนชื่นชอบตามกรอบกาล
เสร็จเรื่องกินถึงที่มีรำฟ้อน	พวกเราผ่อนตามบทพร่ำพจน์หวาน
การฟ้อนรำทำได้ไม่ชำนาญ	ยามเบิกบานก็งามไปตามเพลง
ต่างขยับขับรำทำทีท่า	ร่ายไปมาตามนางอย่างครัดเคร่ง
บางทีพลาดท่าลื่นฮาครื้นเครง	เสนาะเพลงไทยเดิมเฉลิมเวียง
กาลสมควรลาท่านเจ้าบ้านกลับ	พวกดีดขับเย็นเฉียบต่างเงียบเสียง
คุณสุมนมาส่งตรงระเบียง	พวกเราเพียงแต่เห็นก็เย็นตา
มาที่พักชักร้อนนอนไม่หลับ	คิดเพลงขับกล่อมใจให้หรรษา
ระลึกถึงเหตุการณ์ที่ผ่านมา	ในอุราร้อนเร่าเฝ้าคะนึง
อยู่เชียงตุงไม่เคลื่อนสี่เดือนเศษ	ตามขอบเขตแขวงรั้วเที่ยวทั่วถึง
รอบเชียงตุงเที่ยวดะไปตะบึง	มาวันหนึ่งศึกษาสั่งคลาไคล
ว่าผจญนั้นให้ไปเมืองขาก	ทางลำบากไปเร็วอย่าเหลวไหล
ระยะทางไกลลิบแปดสิบไมล์	พี่ดีใจรีบเดินดำเนินจร
ที่เหนือเมืองเชียงตุงมีทุ่งกว้าง	สองข้างทางหลายชั้นหลั่นสิงขร
ทุ่งหุบเขาแลเห็นเป็นตอนๆ	คืนนั้นนอนหนองกังระวังภัย
ตัวอัปรีย์ตำรวจร้ายอ้ายสง่า	ลักเสื้อผ้าบลูพี่หนีไปได้
ทั้งแว่นตากรอบทองต้องติดไป	แสนอาลัยหมดตัวชั่วระยำ
ของนายสอนศึกษาผ้าอย่างพี่	ก็โดนดีอ้ายบ้าคว้าขยำ
ถูกลักด้วยซวยแท้แย่ระยำ	ต้องระกำนอนหนาวแสนร้าวทรวง
เมืองเหนือหนาวถึงคราวถูกลักเสื้อ	แค้นใจเหลืออยากตามเพราะความหวง
พบคนลักจักตายอ้ายคนลวง	ตำรวจล้วงลักผ้ากล้าคิดโกง
วันรุ่งเช้าปู่แสนแค่นมาพบ	ทำเคารพส่งเสียงสำเนียงโขมง
เกณฑ์คนหาบมากันทันสามโมง	มันคดโกงไฉนจึงไม่มา
วันพรุ่งนี้จำเป็นขอเกณฑ์ใหม่	เกณฑ์ให้ได้ดังมาตรปรารถนา
ให้ชาวก้อปางหกยกกันมา	ตามเวลานัดแน่มิแปรปรวน
เดินริมน้ำห้ามผ่านสะพานขาด	ต้องเยื้องยาตรทางดอยละห้อยหวล
พวกก้อมารับของต้องขบวน	เครื่องหลังล้วนใช้ต่างอย่างวัวควาย
จะหาบหามอย่างไทยไม่แคล่วคล่อง	ชอบเอาของห้อยบ่าตะกร้าหวาย
ประสานไหล่กันไปได้ง่ายดาย	แรงเหมือนควายทนทานในการเดิน
คันนั้นนอนพักค้าง"บ้านปางหก"	สกปรกเลอะเทอะน่าเคอะเขิน
พวกชาวก้อป่าไพรไม่เจริญ	รุ่งเช้าเดินทางต่อท้อฤทัย
ต้องขึ้นเขาสูงชันตะวันเที่ยง	ร้อนร่างเพียงดิ้นชักลงตักษัย
เหงื่อคอคางย้อยหยดระทดใจ	น้ำเหงื่อไหลเข้าเนตรสังเวชครวญ
ถึง"เป็ง"ฝุ่น"บ้านก้อ"ท้อใจนัก	ค่ำลงชักยุงฉู่เหมือนอยู่สวน
อาหารเย็นไก่ต้มตามสมควร	ซื้อจากมวลพวกก้อขอแบ่งปัน
เช้าออกเดินต่อไปทางไกลมาก	แสนลำบากเขาเขินเดินไต่สัน
ถ้าพลาดท่าจักถลาจากผาชัน	ใจพี่สั่นแข็งข้อจรลี
ถึงบ้านใหม่ค่ำนักหยุดพักผ่อน	ต้องพักนอนบนเขาเศร้าหมองศรี
มองซ้ายขวาเปลี่ยวเปล่าเศร้าฤดี	ทุกข์ครั้งนี้ทุกข์ซึ้งประหนึ่งตาย
พอตื่นนอนรับประทานอาหารเสร็จ	ก็ระเห็จตามหว่างหนทางหมาย
ดูดอยคุจทะเลเลห์เรียงราย	มีมากมายแลเลห์ทะเลดอย
เรียงสลับซับซ้อนดูย้อนยอก	เป็นโตรกซอกหาดห้วยแลเห็นหอย
บางแห่งหินรัศมีดังสีพลอย	ถ้าหากกลอยใจมาจะพาชม
ถึงปางหูดูบ้านสถานถิ่น	มีแต่ดินฝุ่นจับอยู่ทับถม
ไม่มีสิ่งอันไหนน่าใคร่ชม	แอ่นโสมมชาวเขาไม่เข้าที
กินเย็นแล้วพักอยู่กับหมู่แอ่น	ตาปู่แสนมาเยือนเหมือนน้องพี่
หาเสื่อปูถูเรือนหายเปื้อนดี	มาพาทีสนทนาภาษาไทย
พูดได้บ้างฟังดูพอรู้เรื่อง	ภาษาเครื่องทำให้เข้าใจไข
เรียมเหนื่อยอ่อนนอนฟังอย่างตั้งใจ	ม่อยหลับไปก่อนแอ่นแสนละอาย
รุ่งเช้าตื่นลาแอ่นแสนอิดอ่อน	การพักผ่อนไม่สมอารมณ์หมาย
ต้องละห้อยละเหี่ยเพลียร่างกาย	ค่อยย่างย้ายตามก้นคนหาบจร
ก้าวลงเรือขึ้นดอยให้น้อยจิต	ทุกทางทิศเต็มด้วยห้วยสิงขร
ขึ้นแล้วลงทั่วถิ่นสิ้นดงดอน	แสนอาวรณ์เวียนวนพ้นรัญจวน
ถึงผาแดงคิดแคลงผาแดงเด่น	คอยแดงเป็นรอยแก้มแม่แย้มสรวล
ปรางแม่มีสีอร่ามงามยียวน	เห็นแล้วกวนกามกลกมลตรอม
เห็นผางามดอยคู่ดูเหมือนง่าม	พาใจย่ามยามยากจากเนื้อหอม
ถึงง่ามไม้ค้ำรักไม่ยักยอม	มาค้ำให้ไกลถนอมยอมไม่ลง
คืนนั้นพักแรมย่านบ้านผาง่าม	ทุกโมงยามไม่ละความประสงค์
รักของพี่ฝังใจไว้ยืนยง	จิตพะวงรักปลุกทุกโมงยาม
จากผาง่ามจรดลหนทางเถื่อน	เดินตามเพื่อนพวกเขาเหล่าหาบหาม
แดดแผดเผาตอนเที่ยงเพียงเพลิงงาม	พี่เดินข้ามไหล่เขาดเข้าไพร
เห็นรุกขาดารดาษเกลื่อนกลาดป่า	ฝูงปักษาร่อนร้องก้องไศล
เห็นวิหคตัวเดียวเรียมเปลี่ยวใจ	สุโนคไม่มีเพื่อนช่างเหมือนเรา
เสียงกระทาร้องลั่นสนั่นป่า	ดุจพี่คร่ำครวญหาโฉมเฉลา
คิดสมรนอนสลบต้องซบเซา	ไม่บรรเท่ารักรัดฤดีดาล
ถึงบ้านเสี้ยวเสียวใจไม่เห็นน้อง	ทุกบ้านช่องปราศปลอดยอดสยาม
มองแห่งใดไม่มีที่ต้องการ	ได้พบพานเพียงเขินเดินเอียงอาย
คืนนั้นพักบ้านเสี้ยวเปลี่ยวใจสุด	เพราะไร้นุชสุดสวาทขาดสหาย
นอนบ้านเสี้ยวเปลี่ยวแดแต่เดียวดาย	ไม่สบายกายีทั้งที่ทรวง
พอรุ่งเช้ารับไปครรไล่ล่วง	ถึงกกม่วงอยู่ข้างหนทางหลวง
ทุกกระท่อมหย่อมหญ้าพี่หาดวง	หทัยห่วงแต่นุชสุดรำพัน
ถึงบ้านคุ้มเมืองขากอยู่ฟากน้ำ	เรือลอยลำคอยที่ขมีขมัน
ทางการให้ทะยอยรับลำดับกัน	มีทุกวันไม่เว้นผัดเวรเรียน
พอทราบว่าเป็นครูมาอยู่นี่	เขาเร็วรี่รับพลันไม่หันเหียน
ขนของส่งลงเรือไม่เหลือเตียน	เวรใหม่เปลี่ยนส่งข้ามน้ำหลวยไป
แล้วช่วยขนของลงตรงที่พัก	คับแคบนักกระท่อมด้อยน้อยไฉน
โบราณกล่าวคับที่มิเป็นไร	ถ้าคับใจอยู่ยากลำบากจริง
จัดที่พักเป็นระเบียบพอเรียบร้อย	หวลละห้อยจิตจอดถึงยอดหญิง
แม้นแม่มาด้วยพี่แล้วที่จริง	งานของหญิงแม่ทำได้ช่ำชอง
เรียมมาเดียวต้องงามไปตามเรื่อง	ถ้วยชามเครื่องนอนหนาวอีกข้าวของ
จัดวางไว้ให้เห็นเป็นกองกอง	ไม่เหมือนน้องจัดแล้วแม่แก้วตา
เรียบร้อยดีไปที่อำเภอพัก	ท่านทายทักปราศรัยใจหรรษา
เรียมรายงานโดยปากวากษ์วาจา	ท่านโอภาปราศรัยเป็นไมตรี
ว่าพรุ่งนี้จะประเดิมเริ่มบรรจุ	จงบรรลุงดงามตามหน้าที่
เรียมไหว้ท่านรับคำจำพาที	สวัสดีลากลับมาทับนอน
อยู่เมืองขากยากเย็นเห็นแต่ป่า	ได้พบหน้าแต่เขินข้างสิงขร
ไว้ผมมวยเหมือนอย่างกับนางมอญ	ดูดูหล่อนก็งามไปตามกาล
นุ่งถุงยาวล่ามมาแค่ตาตุ่ม	ดูร่ามรุ่มทีท่าน่าสงสาร
ใช้ผ้าแพรโพกศรีษะแลสะคราญ	อยู่นานนานชินด้วยชักสวยดี
เมืองเชียงตุงมีล้วนแต่สวนฝิ่น	ที่เป็นถิ่นลือชื่อคือดอยหมี
บนดอยใหญ่มีสวนล้วนฝิ่นดี	นับเป็นที่ชื่อดังทั้งเชียงตุง
เรียมเป็นครูอยู่นี่ได้ปีครึ่ง	กระทรวงจึงสั่งย้ายสมหมายมุ่ง
กลับหล่มสักถิ่นเดิมเพิ่มผดุง	ท่านปรับปรุงเช่นนี้ยินดีครัน
กลับถึงเรือนใจเฟือนเหมือนเห็นเงี้ยว	ยังเสียวเสียวครุ่นคิดจิตใฝ่ฝัน
คำนึงถึงเชียงตุงมุ่งสัมพันธ์	มิวายวันเว้นคิดคนึงตรอง
ถ้าโชคดีมีชัยคงได้พบ	มาประสพสมหวังเป็นครั้งสอง
หากโชคร้ายเวรกรรมมาจำลอง	ก็จำต้องไม่มาพบหน้ากัน
แต่คงถือความสัตย์มัดจิตไว้	ว่าเราไทยเลือดเดียวเกี่ยวกระสัน
กายเราห่างแต่ใจใฝ่สัมพันธ์	แนบแน่นมั่นคงอยู่คู่โลกเอยฯ  (จบ)